Chương 9: Lá thứ thứ chín: impartiality: công bằng

Chúng ta đều phải cố gắng để trở thành người tốt hơn.

From: A Thất, 17 tuổi, có nguyên bộ tác phẩm của Kim Dung

 và “Hồng Lâu Mộng”.

To: Tôi của mười năm sau.

Gần đây trường học thành lập một câu lạc bộ đọc sách. Mỗi lớp có mấy suất, có thể vào cuối tuần đến thư viện của trường đọc sách, giao lưu, học tập. 

Tôi rất muốn đăng ký nhưng cô giáo chủ nhiệm quy định, tất cả hoạt động sau giờ học chỉ có mười bạn thành tích đứng đầu có tư cách tham gia. Nói những bạn khác ngay cả việc học tập còn chưa tốt, làm gì có thời gian làm việc khác. 

Chẳng lẽ chúng ta chỉ có thể là những cỗ máy học tập, việc gì cũng không thể làm? Danh sách cuối cùng, lại có hai bạn nữ không nằm trong xếp hạng 10 người đứng đầu. Tôi hỏi cô chủ nhiệm nguyên nhân, cô ấy nói: “Bởi vì các bạn ấy thật sự thích đọc sách, cô không thể cấm đoán sở thích của học sinh.”

Đường hoàng, chính đáng. 

Dưới đáy lòng tôi cười lạnh, tôi cũng thật sự muốn tham gia câu lạc bộ đọc sách kia, tôi cũng thật sự thích đọc sách. 

Làm như tôi không biết bình thường các bạn ấy thích đọc sách gì, ngoại trừ tiểu thuyết tình cảm, các bạn ấy còn biết đọc cái gì? Các bạn ấy thật sự thích thứ gì đây?

Kết quả đã có, tôi có nói thêm cái gì cũng không làm nên chuyện. 

Người lớn chính là như vậy, lời hứa son sắt sẽ đối xử công bằng với chúng ta nhưng thật ra bọn họ mới là người không công bằng nhất. 

Thầy cô giáo luôn luôn thiên vị các bạn học sinh giỏi thành tích tốt, cung cấp cho bọn họ nhiều tư liệu hơn, thời gian giảng đề cũng kiên nhẫn hơn. Tôi đã từng thấy hai bạn nữ có thành tích tốt trong lớp trốn học, từ trường trèo tường ra ngoài, ngày thứ hai lại đến lớp như không có việc gì, thầy giáo chẳng trách cứ một câu. 

Đây là công bằng sao? Chẳng lẽ không nên đối xử như nhau sao? Vì sao có người có quyền lợi như vậy?

Năm nay ngày kỷ niệm thành lập trường cũng vậy. Tiết mục hát trong lớp, tôi là cán bộ văn thể mỹ nên để tôi tới hát nhưng cô giáo thấy một người hát quá đơn điệu, cho thêm một bạn nữ cùng hát với tôi. Cô ấy ngũ âm không được đầy đủ, còn muốn tôi dạy từng câu cho cô ấy. Tôi đều hi sinh thời gian nghỉ ngơi dạy cô ấy, cô ấy luôn thẹn thùng không chịu hát. 

Tôi nhịn không được đề nghị thầy giáo đổi người, thế nhưng cô giáo nhất định muốn cho bạn ấy cùng tôi song ca. 

Ngoại hình của cô ấy không ưa nhìn, ngoài trừ thành tích tốt, nói ngọt sẽ làm cô giáo vui vẻ, ở những mặt khác chẳng có chút sở trường nào. 

Tôi muốn điên lên được, vì sao nhất định phải cho tôi hát cùng cô ta?

Cô ta còn làm bộ dáng vẻ tủi thân, trông mong nhìn tôi, người khác đều tưởng tôi bắt nạt cô ấy. Cô ta có rất nhiều đoạn nốt cao không hát lên được, tôi giúp cô ấy hát, kết quả truyền đến những bạn học khác, chính là tôi độc tài chiếm hết. Rõ ràng đều là song ca, thế nhưng phần lớn toàn là tôi hát, còn nói tôi xa lánh cô ta. 

Người người đều vì cô ta mà bênh vực kẻ yếu, chẳng lẽ cái này đối với tôi là công bằng sao?

Khoảng thời gian trước, trường học tổ chức tranh tài diễn thuyết. Tôi tìm rất nhiều tư liệu mới viết ra được bản thảo, sau đó mọi người thống nhất cùng đem bản thảo diễn thuyết cho cô giáo. Vài ngày sau, cô giáo âm thầm tới tìm tôi, nói với tôi bản thảo của tôi cùng chủ đề với một bạn học khác, bảo tôi đổi cái khác. 

Tôi xem bản thảo cô giáo nói kia, nói thật viết rất tệ, vốn dĩ nhìn không ra chủ đề có gì trùng với tôi. Nói tiếp, cùng một chủ đề thì làm sao, xét về ý không giống nhau, cách thể hiện của mỗi người cũng không giống nhau, vì sao muốn tôi phải viết lại lần nữa?

Tôi rõ ràng viết tốt hơn cô ta! Kết quả làm như tôi chép bài của cô ta vậy. Tôi không phục, đến hỏi cô giáo, cô mặt lạnh nói, bởi vì cảm thấy bản thảo này của tôi bắt đầu nhanh chóng kết thúc vội vàng, mà đối phương so với tôi có kinh nghiệm diễn thuyết hơn, kỹ xảo cũng tốt hơn tôi. 

Cái này cũng có thể trở thành lý do sao? Đây chính là công bằng sao? Tảng đá và cái kéo đều so sánh công bằng như vậy đi?

Sau đó trong một đêm tôi lại viết bản thảo một lần nữa, cô giáo ngay cả nhìn cũng chưa thèm nhìn, buông một tiếng được. Vì sao cô ấy một chút áy náy cũng không có? Một chút cảm giác có lỗi cũng không?

Tôi cảm thấy rất tủi thân, bất công, rất muốn hét to la lớn. Tôi biết, những tâm trạng này có thể sẽ bị cậu chê cười, cảm thấy tôi không trưởng thành, không hiểu chuyện nhưng tôi thật sự không hiểu. Tôi luôn luôn lần lượt vượt qua khó khăn, đụng phải núm tro*, nghĩ mãi mà vẫn không rõ.

(*) Gặp phải vấn đề bi quan, kết quả kiến mình thất vọng. 

---

Reply from: Tôi của mười năm sau.

Chúng ta là người mà, luôn luôn có tiêu chuẩn để so sánh, lấy nghiêm khắc làm điều kiện tiên quyết hà khắc yêu cầu người khác, sau đó yên tâm thoải mái phóng túng bản thân mình. 

Bạn luôn miệng nói muốn công bằng, thế nhưng thành tích của bạn so với người khác chênh lệch, không có cố gắng giống người khác, tính cách cũng không làm người khác vui vẻ, tại sao lại đòi hỏi công bằng? Bạn cho rằng xuất phát chạy của vận động viên giống nhau sao? Không, vị trí của bạn ở trước mặt Thái hậu, không phải người khác nhằm vào bạn, mà là bọn họ căn bản không thấy cậu. 

Thông minh, ngoại hình xinh đẹp, biết nói chuyện, điều kiện gia đình tốt… những thứ này chính là ưu thế, là thẻ bạc mà người khác dẫn trước bạn. Có nhiều thời gian nhàn rỗi oán trời trách đất, còn không bằng quay về làm nhiều thêm mấy bài thi số học. Bởi cứ cho rằng bạn áp đảo đối thủ của bạn ở từng phương diện, bạn vẫn sẽ cảm thấy không hài lòng. Lòng người luôn là lòng tham không đáy. Nếu như không vừa lòng với cái này có thể khích lệ bạn tiếp tục chạy, thế là tốt. Thế nhưng phần lớn mọi người không cách nào chiến thắng được sự không vừa lòng này, bị nó quấn lấy thân, trở nên mười phần hung hăng, trông thấy ai cũng sủa hai tiếng “gâu gâu”.

Sống cuộc sống của mình tốt là được, người khác may mắn hay là bất hạnh, có phải là bị ông trời điểm danh hay là vào hệ ngân hà giải cứu Trái đất, cái này đối với bạn quan trọng sao? Sẽ ảnh hướng đến cuộc sống của bạn sao? Sẽ đem bạn đẩy vào vực sâu của địa ngục sao? Sẽ đưa bạn vào chỗ chết sao?

Tốt nghiệp đại học bạn đi tìm việc, phát hiện công ty đều ưu tiên nam giới, đối với nữ giới kiểu gì cũng sẽ hỏi thẳng toẹt xem bạn đã có bạn trai chưa, gần đây có dự định mang thai không, bạn cảm thấy xã hội không công bằng, bọn họ kỳ thị phụ nữ. 

Thế nhưng người ta đâu có lỗi? Đàn ông chính xác thể lực khoẻ hơn phụ nữ, phù hợp đi công tác hơn, nếu một cô gái mới vừa vào công ty còn đang thử việc đã mang thai, chẳng những không giải quyết được việc cần dùng người gấp của công ty, còn tự nhiên gánh vác thêm việc. 

Ở chung phòng với bạn nữ có thành tích học tập so với bạn chênh lệch rõ ràng nhưng trong nhà có quan hệ, quen biết thầy cô giáo ở trường, cho nên cô ấy từ năm nhất đã được vào phòng thí nghiệm, viện trưởng đích thân đưa cô ấy, luận văn cũng giúp đỡ cô ấy, 4 năm đại học cầm trâu đẩy, dễ dàng xin đi Mỹ.

Bạn cảm thấy công bằng không? 

Bạn sao lại không suy nghĩ về chính mình, nếu như cha mẹ của mình không sinh mình ở thành phố, mà ở vùng núi vắng vẻ lạc hậu, bạn căn bản còn không có điều kiện đọc sách, tiếp nhận giáo dục cao đẳng, hiện tại cũng đã kết hôn sinh con, mỗi ngày cày đất làm ruộng, giặt quần áo nấu cơm.

Những cái kia của bạn so với người bất hạnh thì như thế nào?

Nơi nào có công bằng tuyệt đối?

Darwin đã sớm nói rõ ràng trong thuyết tiến hoá, thế giới này, kẻ mạnh thì thắng kẻ yếu thì thua, kẻ phù hợp mới có thể sinh tồn. 

Kẻ mạnh mới có tư cách nói công bằng. 

Tôi ngược lại cảm thấy, nếu có một ngày bạn phát hiện bạn luôn luôn bị kỳ thị, luôn luôn bị đối đãi bất công, như vậy bạn nên xem lại, tại sao tất cả mọi người lại xem thường mình. 

Chúng ta luôn luôn cảm thấy người khác đều là kẻ ngốc, trên đời mình là người thông minh nhất, thật ra chân tướng thường là người thật sự thông minh, khoanh tay đứng nhìn bạn giống như thằng hề nhảy trên tránh dưới.

Cho nên, ít phàn nàn một chút, lúc bạn cảm thấy không công bằng, bạn muốn thế giới này không chỉ mình bạn bị đối xử như vậy, bạn ra sức nhảy ra ngoài. 

Không vào được câu lạc bộ đọc sách, bạn sẽ không đi học sao? Đây không phải là việc bạn thích nhất sao? Tiếp tục là tốt rồi. 

Cảm thấy mình bị cướp cơ hội ca hát, hát hay là được, người xem không phải kẻ điếc, phân biệt được ai hát hay hát tốt, biết vỗ tay cho ai. Tôi ngược lại cảm thấy cô gái kia mới thấy không công bằng, vô duyên vô cớ phải cùng một người hát hay là bạn cùng lên sân khấu, đây thật là mất mặt mà.

Chủ đề bản thảo diễn thuyết bị đập chết, vậy bạn liền dụng tâm viết một bản tốt hơn. Chính bạn thật ra hiểu rõ đối thủ của mình, biết ưu thế của cô ấy là kỹ năng diễn thuyết tốt, điểm yếu là bản thảo tệ, vậy tự mình lấy ưu bù khuyết, tập trung ứng phó. 

Bạn hỏi tôi làm thế nào mở rộng cách cửa nhỏ hẹp trong lòng? Cũng không có gì, đọc thêm nhiều sách, trò chuyện cùng nhiều người tài giỏi, cộng thêm đi ra ngoài thấy chút việc đời, tôi sống nhiều hơn bạn mười năm, cũng không thể sống uổng phí. 

À, còn một việc, năm bạn lên cấp ba đó, phát huy thất thường, không vào được cấp ba bạn muốn. Bạn ở nhà ôm gối khóc thừa sống thiếu chết, bố mẹ mang theo chai rượu và thuốc lá đi tìm quan hệ giúp bạn, tối mùa hè, vừa buồn vừa mệt lại nóng, bọn họ gõ cửa từng nhà một.

Bọn họ nắm tay bạn, trước mặt những người có quyền có thế cúi đầu khom lưng, nịnh nọt lấy lòng, ra sức biếu quà. Bạn giương mắt đứng nhìn, trong lòng đau giống như đao chém, nước mắt đảo quanh trong hốc mắt, lại nhất định cắn răng, thứ chảy ra chỉ có thể là mồ hôi. 

Bố mẹ bạn trước sau chạy chọt cả một mùa hè, bạn cuối cùng cũng vào được trường cấp ba mình mong muốn. Nhưng các bạn học cùng thi trượt cấp ba kia, lại chỉ có thể ở lại trường cũ, ghen tị với bạn. 

Công bằng?

Không công bằng?

Bạn nói bạn không hiểu xã hội này, không có người nào thật sự hiểu, bạn chỉ có thể không ngừng thích ứng với nó, sau đó lợi dụng nó leo lên đỉnh cao kế tiếp.

Trở nên mạnh mẽ mà độc lập, đây chính là điều bạn cần làm.